Kromozom Yapısı
Kromozomlar, hücre bölünmesi sırasında kromatin ipliklerinin kısalıp kalınlaşarak oluşturduğu yapılar olarak tanımlanır. Kromozom yapısı DNA, RNA ve proteinden oluşur. DNA molekülü çeşitli proteinlerle bir arada bulunduğunda oluşan DNA-protein kompleksine kromatin adı verilir. Bir kromozom iki adet kromatidden oluşur. İnsanlar, bitkiler ve hayvanlar kendilerine özgü karakteristik kromozom sayılarına sahiptirler. Kromozom yapısı, kendini çoğaltır, bilgi depolar ve mutasyonlar ile varyasyonlara izin verir. Kromozom yapısını net bir şekilde anlayabilmek için ayrıntılı olarak incelemek gerekmektedir.
Kromozom Yapısı Nedir, Nasıl Oluşur?
- Kromozom yapısını oluşturan DNA, üç farklı molekülün birleşmesi ile oluşan nükleotid polimeridir. Bu moleküller 5 karbonlu şeker, azotlu baz ve fosfat içerir. Bazı virüsler dışında yeryüzünde bulunan tüm organizmaların genetik materyali DNA'dır. Watson ve Crick modellemesine göre DNA, sağ el ikili sarmal biçimindedir. Bu iki sarmalın zincirleri tamamlayıcı azotlu baz çiftleri arasında hidrojen bağları ile birbirine tutunur.
Kromozom yapısı, DNA'nın genetik bilgilerin depolanmasını ve ifade edilmesini sağlar. Tüm kalıtsal özellikler genetik bilgi içerisinde depolanır. Vücutta bulunan hücrelerin çoğu DNA'nın tamamına sahip olduğu halde belirli bir noktada bu genetik potansiyelin bir bölümünü ifade ederler.
- Kromozom yapısını oluşturan diğer bir unsur olan RNA, ribonükleotidlerin fosfodiester bağı ile bağlanmasından oluşan polinükleotid zinciridir. RNA tek zincirden oluşur. RNA'nın yapısında şeker olarak riboz, baz olarak da adenin, guanin, sitozin ve urasil yer alır.
DNA ve RNA Arasındaki Farklar ve Genel Özellikler
- RNA çoğunlukla tek iplikli, DNA ise çift ipliklidir.
- RNA urasil içerirken, DNA timin içerir.
- RNA tek iplik içerdiğinden dolayı Chargaff kuralına uymaz, DNA ise Chargaff kuralına uyar ve çift iplikteki pürin miktarı pirimidin miktarına eşittir.
- DNA tek tiptir, RNA ise mRNA, rRNA ve tRNA olmak üzere farklı tiplerde bulunur.
- RNA alkali ortamlarda parçalanabilir, DNA daha sağlam ve dayanıklıdır.
- RNA'lar kısa ömürlü olup bilgi depolamaz, DNA bilgi depolar.
- RNA'nın baz içeriği 100-5000 arasında değişir, DNA ise organizmaya göre milyonlarca baz çifti içerir.
- RNA hücre içinde yapısal ve enzimatik pek çok olaya katılır, DNA ise sadece genetik bilgiyi taşıyan bir moleküldür.
- RNA'ya ait birçok kopya bulunabilirken, DNA, tek kopya olarak bulunur.
Kromozomların İşlevleri
Kromozomlar, genetik bilgilerin doğru bir şekilde hücre bölünmesi sırasında yeni hücrelere aktarılmasını sağlar. Kromozomların işlevleri şu şekildedir:
- Genetik bilginin depolanması ve korunması
- Hücre bölünmesi sırasında genetik bilginin eşit dağılımının sağlanması
- Genetik çeşitlilik ve evrimin desteklenmesi
- Protein sentezinin düzenlenmesi
Kromozom Anormallikleri
Kromozom yapısında veya sayısında meydana gelen anormallikler, çeşitli genetik hastalıklara yol açabilir. Kromozom anormallikleri genellikle hücre bölünmesi sırasında meydana gelir ve şunları içerebilir:
- Kromozom Sayısı Anormallikleri: Örneğin, Down sendromu, 21. kromozomun bir ekstra kopyası ile karakterizedir.
- Kromozom Yapısal Anormallikleri: Örneğin, translokasyonlar, delesyonlar ve duplikasyonlar gibi yapısal değişiklikler.
Kromozom yapısını anlamak, genetik biliminin temel taşlarından biridir ve bu bilgi, tıbbi ve biyolojik araştırmalarda önemli bir rol oynar.
|
